عاج دندان چیست و بررسی ساختمان آن (عکس)

عاج قسمت عمده و شکل کلی دندان را تشکیل می دهد. عاج محتوی توبول هایی (مجرا های با لوله های میکروسکپی) است که خود حاوی سلول های مخصوصی بنام ادنتوبلاست می باشد. بدنه سلول های ادنتوپلاست درسطح پالپی عاج قرار گرفته اند و سلول های مرفولوژیکی عاج می باشند. سلول های ادنتوبلاست دارای زوائد سیتوپلاسمیکی هستند که داخل توبول های عاجی قرار دارند. خواص فیزیکی و شیمیائی عاج بسیار شبیه استخوان است.

مقدمه عاج دندان

عاج و استخوان هر دو بافت زنده بوده و حاوی پروتوپلاسم زنده هستند. اما از نظر ساختمانی تفاوتی که بین این دو بافت وجود دارد. این است که در استخوان، استئوبلاست ها در داخل مادہ بنیادی که خود ساخته اند. استخوان محصور شده در حال استراحت می مانند. ولی در عاج ادنتوبلاست ها در سطح پالپ قرار گرفته و فقط زوائد آنها در ماده بین سلولی عاج قرار می گیرد و همیشه فعال می مانند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله منشا دندان درد را بخوانید.

بلافاصله پس از تشکیل عاج توسط ادنتوبلاست ها مینا توسط آمیلوبلاست ها تشکیل می شود. داخلی ترین لایه عاج که هنوز کلسیفیه نشده و بین عاج کلسیفیه و تنه سلولهای ادنتوبلاست قرار دارد بنام پره دنتین خوانده میشود. بر خلاف مینا تشکیل عاج، بعد از رویش دندان و در طی حیات پالپ ادامه می یابد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله قیمت فضا نگهدار دندان را بخوانید.

نوعی از عاج که شکل اولیه دندان را تشکیل داده عاج اولیه نامیده می شود. معمولا ساختمان آن ۳ سال بعد از رویش دندان کامل می شود. مسیر توبول های عاجی از پالپ بطرف مینا مستقیم نبوده، بلکه دارای انحنایی S شکل می باشد. مسیر توبولها با زاویه مستقیم از سطح پالپ شروع شده و اولین تحدب این انحنای S شکل به طرف آپکس دندان است.

عاج ثانویه

نوعی از عاج که بعد از عاج اولیه، در اثر رسوب عاج تشکیل می شود، عاج ثانویه نامیده می شود. این نوع عاج حتى بدون تحریکات خارجی نیز بوجود می آید. توبول های عاج ثانویه نسبت به توبول های عاج اولیه مستقیم تر و تعداد توبول های آن کمتر است. این قسمت از عاج اگر چه پیرامون پالپ را فرا گرفته ولی در دندانهای چند ریشه ای در سقف و کف قسمت تاجی اطاقک پالپ ضخیم تر است. بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: درباره هزینه ارتودنسی دو دندان جلو

عاج ترمیمی (tertiary dentin) نوعی از عاج است که در اثر جایگزینی ادنتوبلاست ها، در پاسخ به یک تحریک متوسط از قبیل ضربه – پوسیدگی متوسط و برخی از اعمال دندان پزشکی ایجاد میشود. این نوع عاج در دیواره اطاق پالپ در نزدیک به محلی که آسیب دیده ایجاد میشود.علت حساسیت و درد دندان پر شده چیست؟

بطور مثال عاج ترمیمی، در حفره های تهیه شده در 1.5 میلی متری پالپ، ایجاد می شود. این نوع عاج به صورت میکروسکوپیک یک ماه بعد از آسیب وارد شده، مشاهده می گردد. این نوع عاج از نظر ساختمانی و خصوصیات شیمیایی متفاوت از عاج اولیه و عاج ثانویه می باشد. تعداد توبول های عاجی آن کم بوده و در مقابل اکثر تحریکات نفوذ ناپذیر می باشد.

عاج دندان

در پاره ای از مواقع تحریکات متوسطی از قبیل پوسیدگی متوسط و اتریشن باعث مرگ زوائد ادنتوبلاستیک و ادنتوبلاست ها می گردد. این نواحی از عاج که از سمت خارجی عاج به سمت پالپ دندان گسترش می یابد. نواحی مرده یا Dead truct نامیده میشود. نواحی مرده توسط عاج ترمیمی که توسط ادنتوبلاست های جایگزین شده بوجود آمده، مسدود می گردد. نواحی مرده اغلب در نواحی شاخک های باریک پالپ به چشم می خورد. جایی که تراکم بیشتری از ادنتوبلاست ها دیده میشود.

بیشتر بخوانید: چگونه دندانپزشک تجربی شوم؟

عاج اسکلروتیک در اثر افزایش سن یا تحریکات ملایم از قبیل پوسیدگی مزمن که باعث تغییر در ترکیب عاج اولیه شده است ایجاد می گردد.

نفوذپذیری عاج

نفوذ پذیری عاج نسبت مستقیم با عمل حفاظتی عاج دارد. هنگامیکه، پوشش خارجی مینا یا سمان ریشه در اثر اعمالی از قبیل: پوسیدگی، تهیه حفره از روی توبولهای عاجی برداشته شود، در اینصورت توبولهای نفوذپذیر شده ارتباط بین حفره دهان و پالپ را سبب می شوند: خطر نفوذ مواد سمی، در دندانهایی که ترمیم شده اند، به خاطر وجود پدید میکرولیکیج ہین ماده پرکردگی و دیواره دندان وجود دارد. تاکنون هیچ ماده ترمیمی، که بتواند بطور کامل Seal ایجاد کند، بافت نشده است. یک فاصله ۱۰ میکرونی یا بیشتر بین آمالگام و دیواره حفره وجود دارد. همچنین افزایش لیکیج در رزینهای باند شونده گزارش شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله دندان نهفته چیست و باید با آن چه کرد؟ را بخوانید.

مایعاتی که شامل اسیدهای مختلف و محصولات باکتریها می باشد، توسط مکانیسمهایی از قبیل خاصیت موئینگی، اختلاف ضریب انبساط حرارتی و انتشار در فاصله ایجاد شده نفوذ کرده و باعث پوسیدگی ثانویه میشوند. محصولات باکتریها از راه توبولهای عاجی نفوذپذیر توسط مکانیسم انتشار به پالپ راه پیدا می کنند. نفوذ پذیری توبول های عاجی باعث ارتباط بین محیط دهان و پالپ می شود، خطر ابتلاء به عفونت پالپ و حساسیت دندان را افزایش می دهد.

نفوذ پذیری دندان رابطه مستقیمی با ضخامت عاج باقی مانده (طول توبول ها) و قطر توبول ها دارد. عاج تاج نسبت به عاج ریشه نفوذ پذیری بیشتری دارد.

ملاحظات کلینیکی عاج

سلول های عاج عریان شده تحت تأثیر سم باکتریها، داروهای قوی، ترومای بی جهت در حین ترمیم، تغییرات غیر ضروری دما و آزار مواد پرکردگی محرک، قرار می گیرند. باید در نظر داشت، زمانی که ۱ میلی متر مربع از عاج عریان می گردد، حدود ۳۰۰۰ سلول زنده صدمه می بیند. بنابراین توصیه می شود که سطح عاج اکسپوز شده توسط یک ماده پوششی غیر محرک مهر و موم شود.

بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: چرا دندان پر شده درد میکند؟

نفوذ سریع و گسترش پوسیدگی در عاج نتیجه سیستم توبولی عاج است. حتی زمانی که پوسیدگی مینا محدود به یک سطح کوچک است. امروزه روی قابلیت نفوذپذیری عاج مطالعات گسترده ای صورت گرفته است. جریان مایع که بوسیله فشار هیدروستاتیک ایجاد میشود. مستقیما با تعداد توبوله ا و انشعابات توبوله ا در واحد سطح عاج متناسب است. بنابراین عاج تاجی در ناحیه شاخک های پالپ قابلیت نفوذ بیشتری دارد.

قابلیت نفوذ عاج ریشه ای نزدیک به پالپ حدود ۲۰٪ عاج تاجی است و قابلیت نفوذ عاج ریشه ای خارجی است. بنابراین مشخص می شود که عاج خارجی در ریشه به عنوان یک سد برای حرکت مایع در طول عاج در محیط نرمال عمل می کند.

منبع: